W okresie napoleońskim przodkowie nasi wolność pragnęli u boku Napoleona, od niego uzależniali to czy Naród, który jeszcze sto lat wcześniej stanowił pokaźną siła, a przed 200 i 300 laty wręcz potęgę, wybije się ponownie na niepodległość.
Kiedy wybuchło Powstanie Listopadowe nie było przywódcy, szukano go dopiero kiedy już walki trwały, a lud momentami samoistnie chwytał za broń. Generalicja oglądała się na carat.
Generalnie stwierdzić można, że zabory spowodowały, że Polacy przestali myśleć o swoim narodowym interesie inaczej niż w kontekście służby innym. Nie było sprawy polskiej jeśli nie było przy tym rosyjskiej, austriackiej czy pruskiej, bowiem ci co mogliby walczyć, służyli w wojskach obcych monarchów, w obcych urzędach, uczyli w obcych szkołach. Oczywiście bez znaczenia jest, że i leczyli w obcych szpitalach, zwłaszcza, że dla wątroby nie ma znaczenia czy pochyla się nad nią lekarz pruski czy ruski.
Łatwo sobie wyobrazić, że często gęsto żołnierz, urzędnik czy nauczyciel popadał w konflikt wewnętrzny: czy ma poprzeć sprawę polską czy dbać o własny interes.
Wiek XIX przyniósł Polsce zatem nawyk służenia obcym, a ten obcy to zawsze była znaczna potęga, bo przecież taką była Rosja, Austria, Prusy i Francja. Warta przypomnienia jest historia pani Walewskiej, które mąż podczas euforii napoleońskiej zgodził się aby żona została kochanka cesarza.
Po tym wieku XIX Józef Piłsudski potrafił tak pokierować sprawami, że z trzech zaborów, mimo opozycji wewnętrznej, mimo nacisków mocarstw, skompilował II Rzeczpospolitą.
Fabryka Izraela Poznańskiego w Łodzi
Głównym ośrodkiem przemian zachodzących w tym okresie stało się Królestwo Kongresowe. W tej rozległej dość fazie możemy wyróżnić trzy etapy. Pierwszy obejmuje lata 1815 – 1864. Dla tego okresu charakterystyczne były próby rozwoju przedsiębiorstw. Zakłady nierentowne ratowano w ten sposób, że przejmowano prawa własności i zmieniano dotychczasowy zarząd. Często te działania okazywały się być nie skuteczne, bo w Polsce w tym czasie brakowało kapitału. Od połowy XIX wieku inicjatywę zaczęli przejmować prywatni przedsiębiorcy. Tworzyli konsorcja, łączące polski rodzimy kapitał z koncernami z zagranicy. Rozpoczął się wówczas szybki rozwój takich gałęzi przemysłu jak: górnictwo, włókiennictwo i przemysł metalowy. Rozwój przemysłu w Polsce hamowany był przez feudalną jeszcze strukturę społeczeństwa. Panujące nadal stosunki społeczno-ekonomiczne uniemożliwiały radykalne zmiany. Polskie społeczeństwo nadal w większości składało się z chłopstwa, a kraj miał rolniczy charakter. W tej sytuacji nawet w powojennej Polsce nie łatwo budowało się klasę robotniczą, a to przecież na niej opierał się sektor przemysłowy i jego rozwój.
Druga faza rozwoju przemysłu na ziemiach polskich rozpoczęła się w 1864 r. i trwała do 1918 r. Zaobserwowano wówczas pojawienie się polskiego przemysłu na rynku europejskim. Nastąpiła także sytuacja odwrotna. Do 1883 r. do naszego kraju napłynął kapitał z zachodu i różnego rodzaju maszyny, które znalazły zastosowanie w polskich fabrykach. Patrząc na rozwój przemysłowy ówczesnej Europy, nasze ziemie znalazły się na linii podziału przemysłowego. Oddzielała ona przodujące w tej dziedzinie Niemcy, od chociażby Austrii i Rosji. Podział ten utrwalały polityczne postanowienia. Na przykład w 1880 r. Rosja wprowadziła barierę celną, która miała chronić przemysł ziem należących do cesarstwa, m.in. Królestwo Polskie. Przemysł na terenie zaboru rosyjskiego rozwijał się bardzo dobrze, a istniejące tu manufaktury stały się bardzo istotne dla całości rosyjskiego przemysłu. Do tego rozwoju przyczyniła się mechanizacja produkcji i dogodne połączenia kolejowe między Królestwem i Rosją.
Rozwijający się przemysł wpływał na zmiany w środowisku naturalnym. Rozwój był także możliwy z powodu spadku dochodu w innym sektorze gospodarki, mianowicie w rolnictwie. Dochodziło także do utraty przez mniejszych przedsiębiorców fabryk, ponieważ były one wchłaniane przez większe, a publiczne spółki akcyjne przejmowały prywatne inwestycje. Mimo tych zmian, rolnictwo i drobna przedsiębiorczość, nadal dominowała w gospodarce Polski pod zaborami. Szacuje się, że w 1913 r. przemysł polski był najbardziej wydajny.
W 1781 r. na terenie Rzeczypospolitej działały 33 kuźnie. Każda z nich była w stanie wyprodukować 200 ton żelaza na rok. Produkowany w nich metal charakteryzował się wysoką jakością, ponieważ poddawano go dwóm kolejnym procesom obróbki. Najlepiej prosperowały przedsiębiorstwa na terenie zaboru pruskiego, a dokładniej na obszarze Śląska. W Kongresówce polski przemysł żelazny związany był ze Stanisławem Staszicem. Pełnił on funkcję generalnego dyrektora Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Polskiego. Dzięki niemu na terenie zaboru rosyjskiego powstał kombinat żelazny przemysłu ciężkiego. W czasie ośmiu lat, kiedy sprawował swoją funkcję udało się unowocześnić piece działające na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego w Kaniowie. Powstał nowy hutniczy piec. Na cześć namiestnika gen. J. Zajączka otrzymał on jego imię – Józef. Przeprowadzona została także regulacja rzeki Kamiennej. Dzięki niej można było wykorzystać prąd tej rzeki do wytwarzania energii. Z kopalni w Będzinie i Dąbrowie Górniczej sprowadzano węgiel i koks. Ponadto uruchomiona została w Białogonie produkcja miedzi i srebra. W Warszawie otworzono politechnikę, do której ściągali z liczni inżynierowie z zagranicy. Po szeregu powyższych reform unowocześnień polski przemysł ciężki miał świetne perspektywy rozwoju.
W 1840 r. wybudowano Hutę Bankową w Dąbrowie. Już od lat 30-tych XIX wieku Bank Polski bardzo poważnie angażował się w rozwój przemysłu. Wybudowana huta stała się jednym z największych przedsiębiorstw w Europie. Najlepiej rozwiniętym pod względem przemysłowym rejonem dawnej Polski był Śląsk. Funkcjonowały tutaj trzy świetnie prosperujące obszary. Jedynym mankamentem stało się to, że surowce zamiast być dostarczane z jednej części do drugiej, sprowadzano z odległych obszarów rozbiorowej Polski.
Obok przemysłu ciężkiego wiek XIX przyniósł prosperitę w przemyśle włókienniczym. Pierwsze tekstylne fabryki zbudowali magnaci (np. Radziwiłłowie). W tej sytuacji na przełomie XVIII i XIX wieku upadła pozycja tkaczy, drobnych kupców i wszelkiego rodzaju pośredników. W 1807 r. w miejscowości Ozorków koło Łęczycy stworzono pierwszy ośrodek przemysłu włókienniczego w Polsce. Powstał on na terenach należących do rodu Szczawińskich. Został on wynajęty konsorcjum, które składało się z 10 sukienników i 2 krawców. Po dwóch latach działalności zakłady zatrudniały już 2 tysiące pracowników. W 1818 roku w Zgierzu został założony zakład produkujący wełniane tkaniny. Dwa wymienione powyżej miasta dały początek innym ośrodkom. Wkrótce polski przemysł włókienniczy miał się stać jednym z najlepiej rozwiniętych w Europie.
Na drugą połowę XIX wieku przypadł rozwój miasta Łodzi jako ośrodka włókienniczego. Mimo, że w Łodzi od dawna zajmowano się produkcją tkanin, nie osiągała on zadowalających rozmiarów. Dopiero dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności i konsekwencji w działaniach łódzkich producentów, miasto stało się najważniejszym ośrodkiem polskiego włókiennictwa. W latach 90-tych XVIII wieku Łódź zamieszkiwały 193 osoby. Natomiast w latach 40-tych XIX wieku ta liczba wzrosła do 20 tysięcy. Wzrost liczby mieszkańców miasta nie został zahamowany, postępował. W 1900 r. było ich 315 tysięcy, w momencie wybuchu II wojny światowej 673 tysiące, a w 1971 r. – 765 tysięcy.
Powstanie łódzkiego ośrodka włókienniczego było dziełem Rajmunda Rembielińskiego. Pełnił on funkcję prezesa komisji województwa mazowieckiego. Podczas jednej z inspekcji zdecydował, że właśnie tutaj powstanie ośrodek przemysłowy. Zwabił do Łodzi tkaczy korzystnymi warunkami umów dzierżawnych. Wybudowano pierwsze farbiarnie i bielarnie. W 1824 r. pojawiła się oferta produkcji sukna na mundury dla wojska polskiego. W pięć lat później roczna produkcja łódzkiego okręgu sięgnęła 35 milionów złotych. Lata 30-te XIX wieku przyniosły niekorzystną sytuację dla polskiego przemysłu włókienniczego. Powodem była ówczesna sytuacja polityczna, a dokładniej wybuch powstania listopadowego, który na jakiś czas przekreślił możliwość sprzedaży polskich towarów na rosyjskich rynkach.
Rembieliński zaproponował także wdrożenie produkcji płótna. Od 1824 r. zaczęto udzielać wysokich pożyczek na budowę tego kompleksu. W 1829 r. wyprodukowane zostało 120 tysięcy metrów płótna. Jednak po zakończeniu powstania listopadowego, pomysł ten został zarzucony. Rembeliński wystąpił także z projektem produkcji bawełny. Zaproponowane przez niego pożyczki przyciągnęły bardzo szybko inwestorów. Jednym z nich był Geyer, który przybył do Łodzi wraz z całą rodziną. Dzięki pieniądzom z pożyczki zdołał wybudować przędzalnie i koło wodne. Zmechanizowano całkowicie produkcję. W 1829 r. tak funkcjonujące przędzalnie dostarczyły surowca stu tkaczom do ręcznych krosien. Geyer rozwijał w Łodzi swój zakład. Wystąpił z prośbą o kredyt w wysokości miliona złotych. Za te pieniądze w Belgii zamówił wyposażenie swojej przędzalni w przędzarki napędzane parową maszyną. W tej sytuacji, kiedy tak dobrze zapowiadała się produkcja bawełny, Łódź całkowicie się na nią przerzuciła. Przeprowadzona modernizacja fabryk włókienniczych, zbiegła się z uruchomieniem pierwszej linii kolejowej z Warszawy, do Skierniewic i Rogowa (1845 r.). W latach 50-tych XIX wieku w zakładach włókienniczych należących do Geyera i Scheiblera wprowadzono system tkalni mechanicznych. Od tej pory dla Łodzi nastał bardzo korzystny okres rozwoju.
Ośrodkiem produkcji sukna obok Łodzi stal się również Białystok. Do tego miasta przenieśli się tkacze łódzcy. Na początku XX wieku Białystok wraz z przylegającymi do niego terenami stanowił ośrodek liczący ponad 100 tysięcy mieszkańców. Obok wymienionych powyżej miast, także w Legnicy, Prudniku, w Bielsku i Białej rozwijał się przemysł włókienniczy.
Mimo tak gwałtownego rozwoju przemysłu, nadal dominowało w gospodarce rolnictwo. Krajobraz polski obfitował w pola orne, tartaki, młyny, rafinerie, gorzelnie, browary i garbarnie. Te obiekty wciąż były bardziej popularne niż fabryki, kopalnie czy hutnicze piece.
Dosyć późno na ziemiach polskich zaczął się rozwijać przemysł naftowy. Złoża ropy naftowej zostały odkryte w 1850 r. w okolicach Borysławia. Już trzy lata później w szpitalu we Lwowie oświetlano sale lampami naftowymi. Inne pokłady ropy w Polsce odkryto w Karpatach. Przy wydobywaniu ropy naftowej zastosowano technikę tzw. głębokiego wiercenia, pochodzącą z Kanady. Na ziemie polskie przywiózł ją inżynier MacGarvey. Dała ona doskonałe rezultaty. Bardzo szybko wzrosła produkcja z 2 300 ton w 1883 r. do 2 053 000 w 1909 r. W tym czasie Galicja znalazła się na czwartym miejscu wśród światowych producentów ropy. Przed I wojną światową o koncesje w Polsce, rywalizowały ze sobą wielkie światowe koncerny. Wówczas w Galicji inwestowano ogromne pieniądze. Poszły one jednak na marne w 1915 r. Wówczas to wojska rosyjskie cofające się po naporem Niemców, podpaliły naftowe szyby. Po wojnie mimo prób, nie udało się usunąć strat. Brały w nich udział spółki z francuskim kapitałem. Dopiero po II wojnie światowej, w 1960 r. znajdujący się już pod radzieckim zarządem przemysł naftowy, zdołał osiągnąć poziom produkcji z 1909 r.
W rozwoju polskiego przemysłu dużą rolę ogrywał obcy kapitał. Na przełomie XIX i XX wieku jego wkład sięgał 60%. Największy wpływ posiadał kapitał niemiecki. Ścisłe powiązania łączyły także polskie banki z bankami zachodnimi. W produkcji bardzo często wykorzystywano brytyjskie pomysły, ale także maszyny i pieniądze. W 1882 r. została założona przez braci Evans fabryka produkująca maszyny. W późniejszym czasie przekształciła się w spółkę Lilpop, Rau i Loewenstein. W 1805 r. w Zwierzyńcu koło Zamościa John MacDonald założył pierwszą w Polsce fabrykę maszyn.
W 1914 r. wybuchła I wojna światowa. Przyniosła ona katastrofę dla młodego polskiego przemysłu. Wybuch wojny spowodował wzrost zapotrzebowania na broń i wyposażenie armii. Dlatego też pełną parą ruszyła produkcja w fabrykach przemysłu zbrojeniowego. Jednocześnie stały się one miejscem pracy dla tysięcy ludzi. W trakcie działań wojennych zniszczeniu uległa większość infrastruktury. Wojska rosyjskie stosowały tzw. taktykę wypalonej ziemi. Tereny, które opuszczały były przez nie doszczętnie niszczone. Większość polskiego taboru w 1915 r. została wywieziona w głąb Rosji. Spustoszenia dokonały też wojska niemieckie. Z ośrodka łódzkiego do Niemiec wywieziono większość wyposażenia fabryk. Powrót do poziomu produkcji przedwojennej po 1918 r. okazał się być bardzo trudny. Państwo polskie odrodziło się po 123 latach niewoli. Odzyskało swoją suwerenność i niezależność. Na początku lat 20-tych XX wieku produkcja węgla wyniosła 72% produkcji przedwojennej, produkcja bawełny stanowiła 44%, surówki 36%, a ropy naftowej – 69%.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego stopniowo polski przemysł wychodził z wojennego kryzysu. Przed władzami odrodzonej Rzeczypospolitej stanął poważny problem, jak z trzech różnych dzielnic rozbiorowych, stworzyć trwały politycznie i gospodarczo organizm państwowy. Każdy z trzech zaborów posiadał odmienną infrastrukturę i różny poziom rozwoju przemysłu."
Kalendarium historii Polski, wiek XIX
1807 r.- Pokój francusko - rosyjski w Tylży, powstanie Księstwa Warszawskiego
1809 r.- Bitwa pod Raszynem
1809 r.- Bitwa pod Raszynem
1813 r.- Bitwa Narodów pod Lipskiem
1814-1815 r.- Kongres wiedeński
1816 r.- Założenie Uniwersytetu Warszawskiego
1819 r.- Założenie Wolnomularstwa Narodowego- organizacji spiskowej w Królestwie Polskim
1823 r.- Uwłaszczenie chłopów w Wielkim Księstwie Poznańskim
1828 r.- Utworzenie w Kongresówce Banku Polskiego z monopolem na emisję banknotów państwowych
1828 r.- Powstanie antycarskiego spisku w Szkole Podchorążych Piechoty
1830 r.- Zastąpienie urzędu namiestnika - naczelnym prezesem w zaborze pruskim
29 listopada 1830 r.- Wybuch Powstania Listopadowego (źródła rosyjskie nazywja powstanie: wojną)
25 stycznia 1831 r.- Detronizacja cara Mikołaja I przez sejm polski
Luty 1831 r.- Bitwy pod Stoczkiem i Grochowem
Marzec-kwiecień 1831 r.- Bitwy pod Wawrem, Dębem Wielkim i Iganiami
Maj 1831 r.- Klęska wojsk polskich pod Ostrołęką
Wrzesień 1831 r.- Moskale zdobywaja Warszawę, koniec wojny polsko - rosyjskiej
1831- 1856 r.- Rządy Paskiewicza w Królestwie Polskim
1832 r.- Nadanie Królestwu przez Mikołaja I Statutu Organicznego
1833 r.- Konwencja o współpracy Rosji i Austrii w Münchengrätz wymierzona w ruchy spiskowe na ziemiach polskich
1838-1841 r.- Budowa Bazaru w Poznaniu
1841 r.- Powołanie w zaborze pruskim Towarzystwa Pomocy Naukowej dla Młodzieży Męskiej
1846 r.- Powstanie Krakowskie i Rabacja Galicyjska
1846 r.- Powstanie Krakowskie i Rabacja Galicyjska
1846 r.- Likwidacja Wolnego Miasta Kraków przez Austrię
1848 r.- Zniesienie pańszczyzny i uwłaszczenie chłopów w Galicji
Kwiecień-maj 1848 r.- Powstanie w Wielkopolsce przeciw Prusom
1850 r.- Zniesienie ceł między Królestwem Polskim a Rosją
1860 r.- Uroczyste obchody w Warszawie pogrzebu wdowy po gen. Sowińskim i 30-tej rocznicy wybuchu powstania listopadowego
Luty, kwiecień 1861 r.- Rozbicie demonstracji patriotycznych w Warszawie
Październik 1861 r.- Wprowadzenie w Warszawie stanu oblężenia, wtargnięcie wojsk rosyjskich do kościołów
1862 r.- Założenie Szkoły Głównej Warszawskiej
22 stycznia 1863 r.- Czerwoni tworzą Tymczasowy Rząd Narodowy, wybuch powstania Styczniowego
Luty 1863 r.- Prusko-rosyjska konwencja Alvenslebena o współpracy przeciw powstańcom styczniowym
Maj 1863 r.- Czerwoni i Biali tworzą Rząd Narodowy
Marzec 1864 r.- Uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim przez cara
Pocz. 1865 r.- Rozbicie ostatniego oddziału powstańczego ks. Brzóski
1867 r.- Początek autonomii Galicji
1872-1878 r.- Kulturkampf na ziemiach zaboru niemieckiego
1882 r.- Powołanie Pierwszego Proletariatu - pierwszej partii lewicowej na ziemiach polskich
1885 r.- Tzw. rugi pruskie w zaborze niemieckim
1886 r.- Utworzenie w Niemczech Komisji Kolonizacyjnej
1892 r.- Powstanie Polskiej Partii Socjalistycznej
1893 r.- Powstanie Ligi Narodowej - pierwszej polskiej partii nacjonalistycznej
1894 r.- Powstanie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego- pierwszej polskiej partii rewolucyjno- komunistycznej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz