Prawa i obowiązki obywatela w konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Jednym z głównych zadań państwa jest zapewnienie wolności i praw człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, wyraźnie sformułowanych w obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku (art. 5). Wzorowane na rozwiązaniach istniejących w innych demokratycznych państwach
Wolnościom, prawą i obowiązkom człowieka i obywatela został poświęcony rozdział II konstytucji, tj 57 artykułów. Poza zasadami ogólnymi( zgrupowanymi w 8 artykułach Konstytucja zawiera 39 dalszych artykułów formułujących katalog praw i wolności. 
Prawa i wolności objęte rozdziałem II ujęte są w trzech grupach: wolności i prawa osobiste, wolności i prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.
I tak wśród swobód osobistych Konstytucja wymienia następujące prawa i wolności:
1) prawo każdego człowieka do ochrony życia (bez odniesienia do drażliwej kwestii „życia poczętego” oraz kary śmierci);
2) zakaz stosowania tortur, okrutnemu i poniżającego traktowania lub karania, zakaz poddawania eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez zgody zainteresowanej osoby;
3) prawo do nietykalności osobistej i gwarancja bezpieczeństwa osobistego: a) zakaz bezprawnego pozbawienia wolności, zasada sądowej kontroli pozbawienia wolności, uprawnienia osoby pozbawionej wolności, b) zasada nullum crimen sine lege i domniemania niewinności;
4) prawo do obrony i obrońcy z wyboru lub z urzędu;
5) prawo do rzetelnego sądu- niezależnego, bezstronnego i nie zawisłego, działającego bez nieuzasadnionej zwłoki, jawnie; zasada, że orzekanie w I instancji każda ze stron może zaskarżyć;
6)prawo do ochrony prywatności, w tym: tajemnica korespondencji, nienaruszalność mieszkania, których ograniczenia mogą nastąpić tylko z przyczyn i na warunkach określonych ustawą: prawo każdego do zachowania w tajemnicy informacji dotyczących jego osoby, wskazanie granic zbierania przez władze publiczne informacji o obywatelach oraz zasada ustawowego określenia zasad i trybu gromadzenia informacji;
7) wolność wyboru miejsca pobytu i zamieszkania oraz wjazdu i powrotu do kraju;
8) wolność sumienia i religii;
9) wolność komunikowania się tzn. wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji oraz wyrażania swoich poglądów, zakaz koncesjonowania wydawnictw i zakaz cenzury prewencyjnej;
10) wolność twórczości artystycznej i badań naukowych, wolność nauczania;
11) zakaz ekstradycji obywateli polskich oraz osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa politycznego bez użycia siły;
12) prawo azylu.
Jako wolności i prawa polityczne Konstytucja uznaje:
1) wolność zgromadzeń;
2) wolność zrzeszania się
3) prawo do uczestnictwa w życiu publicznym: a) prawo wyborcze, b) prawo obywateli do dostępu do służby publicznej na zasadach równości; c) prawo do informacji o działalności władz i instytucji publicznych, d) prawo inicjatywy ustawodawczej;
4) prawo składania petycji, wniosków oraz skarg zbiorowych i indywidualnych do organów publicznych.
Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne to:
1) prawo do ochrony własności i prawo dziedziczenia;
2) swoboda działalności gospodarczej;
3) wolność wyboru zawodu i miejsca pracy, zakaz pracy przymusowej, obowiązek prowadzenia przez państwo polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia, zasada ochrony pracy przez państwo i jego nadzoru nad warunkami jej wykonywania, ustawowe określenie minimalnego wynagrodzenia;
4) prawo do ochrony warunków pracy oraz ustawowego określenia dni wolnych od pracy, płatnego urlopu, maksymalnych norm czasu pracy;
5) prawo do nauki: bezpłatne nauczanie w szkołach publicznych z możliwością ustawowego wprowadzenia opłat za naukę w publicznych szkołach wyższych, wolność nauczania i tworzenia szkół niepublicznych, autonomia wyższych uczelni;
6) prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy- w zakresie i formach określonych przez ustawy;
7) prawo do opieki zdrowotnej świadczonej przez publiczną służbę zdrowia- na zasadach określonych ustawą: obowiązek władz publicznych zapewnienie opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom w podeszłym wieku i niepełnosprawnych;
8) obowiązek państwa zapewnienia prawnej ochrony rodziny i praw dziecka;
9) obowiązek państwa tworzenie warunków bezpieczeństwa ekologicznego i obowiązek ochrony środowiska przez władze publiczne;
10) obowiązek władz publicznych prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli;
11) obowiązek władz publicznych ochrony, w zakresie określonym ustawami, konsumentów, użytkowników i najemców przez praktyki zagrażającymi ich zdrowiu i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.
W polskiej ustawie zasadniczej obowiązki jednostki znajdują się w jednym rozdziale z prawami i wolnościami. Konstytucyjny katalog obejmuje 6 obowiązków, zaliczamy do nich wierność Rzeczypospolitej Polskiej i troski o dobro wspólne oraz dbałość o stan środowiska, przestrzeganie prawa RP (art. 83), ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych tj. podatków (art. 84), obrona RP (art. 85).
W Konstytucji wskazano ponadto jakie środki ochrony praw i wolności przysługują obywatelom. Gwarancje ochrony praw i wolności człowieka w Polsce zapewniają powołane między innymi w tym celu instytucje państwowe, takie jak: sądy powszechne, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacje pozarządowe. 
Sądy powszechne rozpatrują sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, gospodarczego i prawa pracy. Każdy obywatel ma prawo wnieść wniosek o wszczęcie postępowania sądowego w razie naruszenia jego praw.
Naczelny Sąd Administracyjny rozpatruje skargi na decyzje administracyjne. Jest jedną z najważniejszych instytucji gwarantujących przestrzeganie praw człowieka. Zapewnia obywatelom ochronę przed potencjalną samowolą urzędów państwowych i organów samorządu terytorialnego.

Podstawowym zadaniem Trybunału jest między innymi badanie zgodności z konstytucją ustaw i umów międzynarodowych oraz przepisów prawa wydawanych przez organy państwowe. Prawo do złożenia skargi konstytucyjnej ma, każdy obywatel RP. 
Przestrzeganie praw człowieka gwarantują ratyfikowane przez Polskę dokumenty międzynarodowe oraz działające zgodnie z ich literą instytucje: Komitet Praw Człowieka w Genewie, Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu.
Warto w tym miejscu pokreślić, że właśnie Rzecznik Praw Obywatelskich jest organem, którego zadaniem jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji. Każdy obywatel ma prawo skierować skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Rzecznik Praw Obywatelskich odmówiła udziału w procesie przeciwko oszczercom z "die Welt" za zwrot "polskie obozy koncentracyjne"

opublikowano: 16/08/2013 dodane 07/11/2013

Fot. RPO.gov.pl

Rzecznik Praw Obywatelskich odmówiła przystąpienia do procesu przeciwko dziennikowi „die Welt“ wytoczonego przez polskiego obywatela za kłamliwe sformułowania „polskie obozy koncentracyjne“. W uzasadnieniu odmowy RPO uznał, że urząd przystąpi do walki z niemieckimi kłamcami, jeśli ci... proces z Polakiem wygrają.
W maju z wnioskiem o przystąpienie RPO do procesu przeciwko „Die Welt“ wystąpiła posłanka Platformy Obywatelskiej – Lidia Staroń. Jak tłumaczyła w wywiadzie dla portalu wPolityce.pl:
Sprawa jest bardzo ważna: z jednej strony stoi polski obywatel, a z drugiej - potężny niemiecki koncern medialny. Mam nadzieję, że Rzecznik spełni moją prośbę i przystąpi do postępowania.
Już wiadomo, że rzecznik Irena Lipowicz – dawna działaczka Unii Wolności, która została wybrana na urząd głosami koalicji PO-PSL po tragicznej śmierci w Smoleńsku jej poprzednika – śp. Janusza Kochanowskiego, odmówiła udziału w procesie przeciwko niemieckiej gazecie za antypolskie oszczerstwa.
Kuriozalne jest uzasadnienie pani rzecznik – urząd wesprze walkę z kłamliwą gazetą, jeśli… „die Welt wygra proces“. Nie wiadomo jednak, na jakim etapie będzie to wsparcie: czy w drugiej instancji, czy na etapie skargi kasacyjnej w Sądzie Najwyższym.
Zaskoczenia odmową przystąpienia do walki o dobre imię Polski i jej historię nie kryje mecenas Lech Obara, który w imieniu stowarzyszenia Patria Nostra, które reprezentuje obywatela Polski, który pozwał „die Welt” napisał do Rzecznika Praw Obywatelskich pismo wspierające wniosek posłanki Staroń.
Zachowanie organów państwa polskiego jest bardzo rozczarowujące
– mówi mec. Obara. Jego zdaniem odmowa RPO jeszcze raz pokazuje, że obecne władze Polski, a szerzej – cały establishment – zachowuje się niezrozumiale.
Rację chyba mają ci, którzy mówią, że to jest taka postawa niezrozumiałej poprawności politycznej obecnego establishmentu, w której brak miejsca na bycie patriotą polskim
– tłumaczy prawnik, który przypomina, że wniosek do RPO nie miał na celu prośby o pomoc prawną, bo stowarzyszenie Patria Nostra jego nie potrzebuje, ale przystąpienie RPO miało pokazać, że za sprawą obrony dobrego imienia Polski stoi oficjalny organ państwa polskiego.

Wciąż nie wiadomo jaką decyzję podejmie Prokuratura Generalna, do której wniosek o przystąpienie do procesu przeciwko „die Welt” skierował poseł Prawa i Sprawiedliwości Kazimierz Michał Ujazdowski. Według naszych nieoficjalnych informacji prokuratorzy wciąż głowią się nad wnioskiem."

Skandaliczne działania Straży Marszałkowskiej? Elbanowska: "Dzieci przeszukiwano czy nie mają bomby. Brutalnie nas przegoniono: rodziców z wózkami, dzieci, kobiety w ciąży..."

opublikowano: 08/11/13 Dodano 08/11/13


Sejm odrzucił wniosek ws. referendum dotyczącego reformy oświaty, m. in. obniżenia wieku szkolnego. Karolina Elbanowska, inicjatorka akcji i rzecznik stowarzyszenia "Ratuj Maluchy", opowiadała na antenie TVP INFO o tym, jak brutalnie rodzice z dziećmi zostali potraktowani przez Straż Marszałkowską.
Matki z ruchu „Ratuj maluchy” chciały rozłożyć transparent, który mówi o tym, że politycy nas ignorują. Od razu przyszli panowie ze Straży Marszałkowskiej i nas brutalnie przegonili. To była przepychanka - kobiety z wózkami, dzieci, ja w ciąży. To było brutalne. Większość osób, które chciały wejść na galerię sejmową została zatrzymana w przedsionku. Dzieci przeszukiwano, za pomocą detektorów metalu, czy nie mają bomby. To było żenujące
– mówiła Karolina Elbanowska o kulisach sejmowego głosowania ws. referendum.
Inicjatorka referendum dodała, że milion obywateli usłyszało od polityków „mamy was w nosie” – powiedziała w TVP Info Elbanowska.
Przez ostatnie lata słyszymy tylko o likwidacji szkół, stołówek szkolnych, w szkołach nie ma lekarza, pielęgniarki. Szkoła zmieniła się tylko w „przechowalnię dzieci”
– opisywała sytuację polskiej szkoły oburzona Karolina Elbanowska.
Rzecznik Stowarzyszenia "Ratuj Maluchy", zareagowała też na wypowiedź premiera Tuska, który powiedział, że jeżeli szkoły nie są przygotowane na przyjęcie dzieci 6-letnich, to nie są także przygotowane na przyjęcie 7-latków.
Tak, jeśli dzisiaj, w XXI wieku, w Polsce, w szkole, papier toaletowy jest skarbem, to rzeczywiście coś jest nie tak w tym systemie. Trzeba najpierw go naprawić, a potem wprowadzać do niego młodsze dzieci. To nie jest żaden argument
- podsumowała.
Nadgorliwą działalność strażników skomentował również prezes PiS Jarosław Kaczyński:
To decyzja marszałek Sejmu, zapewne skonsultowana z premierem. To jest przyczynkiem do obrazu dzisiejszej Polski, gdzie przestrzeganie praw obywatelskich i demokracji jest w poważnym kryzysie

- ocenił."